Bankalardan kredi çekmek hayatımızı, işimizi devam ettirmek, gereksinimlerimizi karşılamak için bazen zorunluk haline gelir.
Artık çok küçük ölçüde da olsa bir kredi çektiğimizde, birçok banka hayat sigortasını zarurî kılıyor. Kredinin kullandırılmasını hayat sigortası yapılmasın bağlıyor. Zira hayat sigortası, kredi borçlusunun vefatı halinde kredi alacağının geri ödenmesinin bir teminatıdır. Hayat sigortası olmasa, banka mirasçılardan bu parayı tahsil etmekle uğraşacaktır.
Lakin hayat sigortası birebir vakitte vefat eden kredi borçlusunun mirasçılarının lehindedir. Zira onlar da vefat eden miras bırakanlarının kendilerine, mirasçı olarak ödemek zorunda kalacakları bir borçtan kurtulmuş olurlar. Dolaysıyla, örneğin anne babamızın, eşimizin çektiği kredi için yaptırdığı hayat sigortası aslında onların değil, biz mirasçıların lehinedir.
Mirasçılarımıza gerimizde bir dolu kredi borcu bırakmak istemiyorsak, banka söylemeden hayat sigortasını kendimiz yaptırmaya istekli olmalıyız. Hayat sigortasını maliyeti sebebiyle yaptırmazsak, mirasçılara daha ağır bir mali yük bırakırız.
Benim tavsiyem, anne babanız, eşiniz, artık kimin mirasçısı olabilecekseniz, onun her kredi çektiğinde hayat sigortası yaptırıp yaptırmadığını sorgulayın. Aksi takdirde krediyi o kullanır, borcu siz ödersiniz.
Her kredi için ayrı
Kıymetli belirteyim, hukuken zarurî olmayan hayat sigortasını banka mecburî kılsa da, hangi sigorta şirketinde hayat sigortası yapılacağını tek taraflı belirleyemez. Hür piyasa şartlarında dilediğiniz sigorta şirketine hayat sigortası yaptırabilirsiniz.
Bir kimse çekmiş olduğu bir krediyi bitirmeden ikinci bir kredi çekebilir. Bu durumda da bankalar her kredi için yeni bir hayat sigortası yapılmasını istiyorlar.
Bir bakıyorsunuz, Sayın Atakan Çokborçlu, bir konut kredisi, bir araba kredisi bir de muhtaçlık kredisi çekmiş. Her bir kredi için banka başka bir hayat sigortası yaptırtmış! Sayın Atakan Çokborçlu soruyor: “Neden bütün kredi borçlarım için tek bir hayat sigortası yaptıramıyorum da, hepsi için farklı başka hayat sigortası yaptırıyorum?”
Bu sorunun karşılığı şöyle Sayın Çokborçlu, zira sizin yaptırdığının hayat sigortası, çektiğiniz krediye bağlı. Örneğin konut krediniz 300 bin TL ise hayat sigortası teminatınız da 300 bin TL. Lakin sonradan bir de 100 bin TL araç kredisi çektiniz, onun için de başka bir 100 bin TL teminatlı hayat sigortası yaptırmak gerekir.
Hatta, olağan bir hayat sigortası yaptırmış, ayrıyeten kredi de çekmiş ve krediye bağlı ikinci bir hayat sigortası yaptırmış da olabilirsiniz. Zira hayat sigortanızda lehtar olarak ne banka gösterilmiştir, ne de çektiğiniz kredi borcuyla bir bağ kurulmuştur.
Elbette bir kimsenin çekmiş olduğu tüm kredileri, tipleri ve ölçüsü ile birlikte lehtar bankaları da gösterecek halde tek bir hayat sigortası yaptırmaları da teorik olarak mümkündür. Bunun için sigorta şirketlerinin teknik altyapıyı hazırlamaları gerekir.
Kredi müşterisi hayat sigortası yaptırır. Daha sonra, hayat sigortasının mühleti bittiğinde yenilemez. Tahminen hayat sigortasının bizatihi yenileceğini düşür, mühletinin bitip bitmediğini takip etmez, oralı olmaz. Tahminen de bilerek yenilemez, ömrünün borcunu ödemeye yeteceğini düşünür.
Hayat sigortasını bilerek yenilemeyen kredi borçlusunun vefatı halinde kalan borcu mirasçıları öder. Hem de bankalar kalan ödeme planına bile uymak zorunda olmadan, hesabı çabucak kat edip, faizi ile birlikte kalan kredi borcunun tamamını isterler.
Lakin benim teklifim, mirasçıların evvel hayat sigortasının neden yenilenmediğini araştırmaları gerekir. Nitekim bilerek mi yenilenmemiştir? Şayet hayat sigortasının yenilenmesinde bankanın kusuru varsa, mirasçılar bankanın kusuru oranında kredi borcundan kurtulur.
Somut bir örnek
Sayın Atakan Çokborçlu, 10 Ağustos 2011 tarihinde 56 bin TL konut kredisi kullanır ve banka şubesi, birebir vakitte bankanın iştiraki olan sigorta şirketi acentesi sıfatıyla yıllık hayat sigortası yaptırır. Hayat sigortası 2012 ve en son 22 Ekim 2013’te 1 yıllığına yenilenir, hayat sigortası bittikten 2 ay sonra 12 Aralık 2014’te vefat eder. Artık, bu kredi borcundan merhum Atakan Çokborçlu’nun mirasçıları mı sorumlu?
Ferdî Kredilerde Temaslı Sigortalar Uygulama Temelleri Yönetmeliği’nde bu sorunun yanıtı var. Kredi vadesi bitene kadar, hayat sigortasını yenileme sorumluluğu krediyi kullanana aittir. O halde merhum Atakan Çokborçlu, hayat sigortasının yenilenmesinden evvel kendisi sorumludur.
Bankanın sorumluluğu ise kredi temaslı bir hayat sigortası mukavelesinin yenilenmesine ait, kredi borçlusuna bildirim yapma sorumluluğuyla sonludur. Mühletinin bitiminden en az 15 iş günü öncesinde hayat sigortasının yenilenmesi gerektiğini kredi müşterisine bildirmek zorundadır.
Banka hayat sigortasının yenilenmesi konusunda müddetinde bildirimde bulunmazsa, kendisi de kusurlu olacağından, kusuru oranında sorumlu olur.
Mahkemede ortaya çıkar ki, merhum Atakan Çokborçlu, hayat sigortası sona ermeden yıllık sigorta primi kadar fazladan bir parayı hesabına yatırmış, lakin banka bu parayı eski prim borçlarına mahsup edip, sigortayı yenilememiştir. Halbuki kredi borçlusunun menfaati gereği evvel sigortayı yenilemeli, sonra geçmiş sigorta primlerinin tahsili yoluna gitmeliydi. Bu, yeterli niyetli olmanın gereğiydi.