Tüketimin her geçen gün arttığı dokuma kesiminde geri dönüşümün ehemmiyeti de dokumacılık kaynaklarının korunması, atık maliyetleri ve üretim için ucuz ham husus gereksinimi üzere nedenlerden ötürü artıyor.
Dokumacılık için en değerli ham unsurlardan biri olan pamuk, tarladan kesin eser haline gelinceye kadar değerli derecede su harcanmasına neden oluyor. Hollanda merkezli “Su Ayak İzi Ağı” (Water Footprint Network) isimli sivil toplum örgütünün bilgilerine nazaran, 1 kilogram pamuklu dokuma eseri için yaklaşık 10 bin litre su kullanılıyor. Bir kilogram pamuklu kumaştan ise yalnızca bir kot pantolon yahut dört tişört üretiliyor.
Dokumacılık geri dönüşüm dalında renkli olarak geri dönüştürülen lifler, rastgele bir kimyasal ya da boyamaya tabi olmadığından tekrar su kullanımına muhtaçlık duyulmuyor, geri dönüştürülen lifler sayesinde sudan tasarruf edilmesi sağlanıyor.
AA muhabirinin Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ile Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası (KMTSO) datalarından derlediği bilgilere nazaran, 2019 yılı prestijiyle dokumacılık katı atıkları geri kazanımı yapan firma sayılarına bakıldığında, en fazla üreticiye sahip vilayet, 67 kayıtlı firma ile Uşak olurken, Kahramanmaraş 33 firma ile ikinci sırada yer alıyor.
Yaklaşık 1,5 milyar dolarlık dokuma ihracatı ile birebir vakitte Türkiye’nin en büyük 4. dokuma ihracatçısı olan Kahramanmaraş, Türkiye’de iplik üretiminin yüzde 36’sını, denim kumaş üretiminin yüzde 25’ini, dokuma kumaş üretiminin yüzde 15’ini ve örme kumaş üretiminin tekrar yüzde 15’ini gerçekleştiriyor.
“SIFIRA YAKIN ATIKLA SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞE KATKI SAĞLAMAYA ÇALIŞIYORUZ”
Kahramanmaraş’ta faaliyet gösteren Kipaş OE ve Geri Dönüşüm Tesisi’nin Küme Müdürü Ali Ardıç, dokuma atıklarının elyaf haline dönüşümü sürecine birinci olarak kendilerine ulaşan eserlerin tasnifiyle başladıklarını söyledi.
Evvel, gelen eserlerin seçimlerini yaptıklarını lisana getiren Ardıç, atıkların dönüşüm sürecini şöyle anlattı:
“Buraya gelmeden evvel atığın oluştuğu yeri de eğitmeye çalışıyoruz. Renklerine nazaran yüzde 100 pamuklu olanları ayrıştırıp bize yolluyorlar, biz burada tekrar bir tasniften geçiriyoruz, daha sonra bunları balyalıyoruz. Balyaladıktan sonra üretim çizgilerimize veriyoruz. Üretim sınırlarımızda evvel giyotinle kesiyoruz. Sonra yumuşaması için yağlama prosesimiz var, sonra box dediğimiz odalarda bu atıkları dolduruyoruz. Box odalarında 8-10 saat dinlendirdikten sonra şifonez makinasında bunları açarak elyafa dönüştürüyoruz. Daha sonra otomatik balya prosesimize göndererek bunları balyalayarak elyafa dönüştürüyoruz.”
Hem üretim esnasında oluşan hem de tüketici kullandıktan sonra oluşan atıkları tasnif ederek üretime kazandırdıklarını aktaran Ardıç, yalnızca bu atıkları geri dönüştürmekle kalmayıp üretim kademesinde çıkan atıkları da farklı alanlarda değerlendirdiklerini lisana getirdi.
Ardıç, “İplikhanede iplik eğrilirken birtakım telef ve toz atıklarımız çıkıyor. Biz bunların birçoğunu farklı ayrı kullanıyoruz. Telef atıklarımızdan bir alt kademede iplikler yaparak orada kıymetlendiriyoruz. Tozlarımızı presle takoz yaparak çimentoya gönderip orada yakıt olarak kullanıyoruz. Münasebetiyle mümkün olduğu kadar işletme atıklarını tabiata bırakmadan değişik noktalarda kullanarak sıfıra yakın atıkla sürdürülebilirliğe katkı sağlamaya çalışıyoruz.” dedi.
“KAHRAMANMARAŞ OVASI KADAR PAMUĞU İKTİSADA KAZANDIRIYORUZ”
Kipaş İplik Ar-Ge Müdürü Gökhan Tandoğan da geri dönüşüm tesislerinde pamuk atıkları geri kazandırarak atıkların etrafa olan yükünü önemli oranda azalttıklarını söz ederek, “Aslında bir nevi susuz üretimle, tarlasız üretimle, mazot kullanmadan, güç kullanmadan, Kahramanmaraş ovası kadar pamuğu geri dönüşüm sayesinde tekrar iktisada kazandırmış oluyoruz.” diye konuştu.
“DENİM DAHA ÇEVRESEL BİR ESERE YANLIŞSIZ GİTMEKTE”
Türkiye’nin dokumacılık geri dönüşümünde öncü ülkelerden biri olduğunun ve Kahramanmaraş’ta dokuma alanında faaliyet gösteren yalnızca iki tesisin yıllık 30 bin tonun üzerinde atık geri dönüştürebildiğinin altını çizen Kipaş Denim Genel Müdürü Mustafa Güleken ise gelişen yeni teknolojiler ve bulunan yeni yollarla denimin daha çevresel bir eser olma yolunda ilerlediğine vurgu yaptı.
Güleken, şöyle devam etti:
“Su tüketimini sıfıra düşürerek denim kumaş üretimi yaptık. Bunun peşi sıra devam eden kimyasal kullanımlarımızı azalttık. Son yıllarda da geri dönüştürülmüş pamuk, polyesterler ve elyaflar ile kumaşlar üretiyoruz. Aslında uzun yıllardır etrafa uygun olan sertifikalı kimyasallardan kullanıyorduk, bahsettiğim bu projelerle de daha yeşil bir dönüşüme hakikat gittik.”
“KULLANDIĞIMIZ SUYUN YÜZDE 90’INI KAPALI BİR DÖNGÜDE HER GÜN KULLANMAYA DEVAM EDİYORUZ”
Tekirdağ’da faaliyet gösteren Blue Matters’ın İş Geliştirme, Sürdürülebilirlik ve Döngüsellik Yöneticisi Kaan Şen, geri dönüştürülmüş ham husustan üretilen kumaşların bir kot üretim fabrikasına geldikten sonra hangi basamaklardan geçerek son eser haline geldiğini, şu sözlerle anlattı:
“Kumaşlar bize geldikten sonra öncelikle kesim süreçleri sonra dikim süreçleri yapılıyor. Dikimden sonra eser geliştirme basamağında numune reçeteleri oluşturuluyor ve daha sonrasında da üretimde yıkama süreçlerini gerçekleştiriyoruz. Yıkama süreçlerimiz bittikten sonra eserleri ütü paket departmanımıza gönderip eser bitirme süreçlerinden sonra çalıştığımız ilgili markalara tedarikini gerçekleştiriyoruz.”
Şen, yıkama süreçlerinde su, güç tüketimi, kimyasal kullanımı ve ponza taşı olmak üzere belirledikleri dört ana sıcak noktada sürdürülebilirlik stratejisi geliştirdiklerinin altını çizerek, şunları söyledi:
“Sudan başlayayım. Öncelikle yağmur suyunu toplayıp bunu ortak alanlarımızda kullanıyoruz, daha sonrasında makina parkurumuz ile birlikte düşük su tüketimi sağlayarak yıkama süreçlerimizi gerçekleştiriyoruz. Yıkama süreçlerinden sonra da atık suyumuzu yüzde 90’a varan oranlarda tekrar geri dönüştürerek, döngüsel bir iş yapış modeliyle üretimlerimizde kullanıyoruz. Yani kullandığımız suyun yüzde 90’ını kapalı bir döngüde her gün kullanmaya devam ediyoruz. Bu, su idare sisteminde attığımız değerli bir adım.”
Su idare stratejileriyle kot pantolon üretimindeki su tüketimini ne kadar azalttıklarının bilgisini de veren Şen, “Bugün ortalama dokumacılık sanayisinde elyaftan başlayıp ömrünün sonuna kadar bir kot pantolon 3700-3800 litre su tüketiyor. Yıkama süreçlerinde de Türkiye ortalamalarının 50 ila 120 litre ortası olduğunu söyleyebilirim lakin biz burada 3 adımlık su idaresi stratejisiyle birlikte su tüketimlerimizi 15-20 litrelere kadar düşürmüş durumdayız.”
“KİMYASALI GİRİŞTE DENETİM ETMENİZ ÇOK ÖNEMLİ”
Güç tüketimlerini daha sürdürülebilir hale getirmek için elektriği yüzde 100 yenilenebilir kaynaklardan satın aldıklarını da söyleyen Şen, kimyasal konusunda ise sıkı bir yönetmelikleri olduğunu, numune etabında dahi eserlerin sertifikalarını tedarikçiler aracılığıyla denetim ettiklerini belirtti. Şen, “Daha sonrasında eseri deneyip kalitesinden emin olup satın alma departmanına yeşil ışık vererek, kimyasalların alımını gerçekleştiriyoruz. Kimyasalı girişte denetim etmeniz çok değerli zira birebir kimyasal süreç sonrası atık suyunuzda, atık suyundan sonra da deşarj noktalarda tabiata karışabiliyor.” formunda konuştu.
Ponza taşının kot üretiminde kullanım formu sebebiyle bertaraf edilmesi gereken bir yapıya dönüştüğüne değinen Şen, “Biz ponza taşını büsbütün operasyonlarımızdan çıkarmak için birtakım projeler geliştiriyoruz. Eko taşlarla çalışıyoruz. Daha uzun ömürlü, daha sağlam ve sertifikalı eserleri işletmemize sokuyoruz. Tıpkı vakitte bu çıkan çamurları da belli üniversiteler ve laboratuvarlar aracılığıyla nasıl döngüsel iktisada tekrar kazandırabiliriz, bir atık nasıl ham husus olur, seyahati nasıl değişir üzere çalışmaların da peşinde koşuyoruz.”
“AZ TÜKETMELİYİZ, KIYAFETLERİMİZİ ÇOK DAHA FAZLA DÖNGÜDE TUTMALIYIZ”
Dünyada 8 milyar insan için yılda ortalama yaklaşık 150 milyar kıyafet üretildiğine ve bu kıyafetlerin yalnızca yüzde 1’inin kendi pahasında yahut kendinden daha bedelli eserlere dönüştürülebildiğine dikkati çeken Şen, dokuma kesiminde sürdürülebilirliği sağlamak için tüketicilerin de sorumlu davranması gerektiği yorumunda bulunarak, şu tabirleri kullandı:
“Sürdürülebilirliğin ana kavramları az tüketmek, olabildiğince eserleri döngüde tutabilmek, eserleri tamir etmek, onlara yeni bir hayat kazandırmak ve en son etap olarak geri dönüştürmek. İşin özüne inecek olursak az tüketmeliyiz, kıyafetlerimizi çok daha fazla döngüde tutmalıyız. Tüketiciler olarak mağazaya gittiğimizde yalnızca bir kot pantolonun rengine ya da üstümüze nasıl yakıştığına bakarak seçiyoruz fakat bunun gerisinde çok önemli bir öykü var.”
Blue Matters çalışanı Türkan Kaçka da tüketicilerden satın aldıkları eserleri uzun müddet kullanmalarını isteyerek, “Biz burada çok emek veriyoruz. Kotun her kademesinde çok büyük bir emek var. Ucuza gördüğüm vakit şaşırıyorum hatta. Kazak üzere değil; kazakta pamuk çıkıyor, örülüyor ancak kot o formda değil. Uzun müddet giyilmesi lazım.” tavsiyesinde bulundu.