Dışişleri Bakanı Vang Yi, 8 ülkeyi kapsayan Pasifik ada ülkeleri cinsinde ziyaret ettiği Fiji’de 2’ncisi düzenlenen Çin-Pasifik Ada Ülkeleri Dışişleri Bakanları Toplantısı’na katıldı.
Çin dışında Fiji, Solomon Adaları, Kiribati, Samoa, Niue, Papua Yeni Gine, Vanuatu, Mikronezya ve Tonga’nın olduğu 9 ülkenin dışişleri bakanları ile Pasifik Adaları Forumu Genel Sekreteri’nin katıldığı toplantının akabinde yapılan açıklamada, tarafların 5 alanda çok taraflı iş birliği konusunda mutabık olduğu bildirildi.
Açıklamada “yoksullukla uğraş, afet tedbire, iklim değişikliği ve tarım” alanında iş birliğine değinilirken “güvenlik” iş birliğine değinilmemesi dikkati çekti.
Toplantı öncesinde Çin’in Solomon Adaları ile imzaladığı güvenlik muahedesine misal bir iş birliği çerçevesini öteki Pasifik ada ülkelerine çok taraflı olarak genişletmek istediği ileri sürülmüştü.
Vang, düzenlenen ortak basın toplantısında, “Çin, Pasifik ada ülkelerine iş birliği teklifleri içeren bir evrak yayımlayacak. Sürecin ilerlemesi ve iş birliği konusunda daha fazla mutabakata varılması için derinlemesine tartışmalara ve istişareye muhtaçlık var.” dedi.
Çin’in sırf Pasifik’teki değil, Asya, Afrika ve Karayipler’deki gelişmekte olan ülkeleri ebediyen desteklediğini vurgulayan Vang, “Endişeye yahut tasaya mahal yok, zira Çin ile öteki gelişmekte olan ülkelerinin ortak kalkınması ve refahı, dünya için daha fazla ahenk, adalet ve ilerleme manasına gelecektir.” sözünü kullandı.
Çin’in Suva Büyükelçisi Çien Bo da iştirakçilerin taslak bildiriyi ve beş yıllık planı “anlaşmaya varana kadar müzakere etme konusunda uzlaştığını” belirterek, “Diplomatik münasebetlerimiz olan 10 ülke planı destekliyor, elbette muhakkak mevzularda kaygılar mevcut.” diye konuştu.
Çien, Çin’in teklif evrakının Vang’ın ikili ziyaretlerinin sona ermesinin akabinde, 4 Haziran’da açıklanacağını aktardı.
PASİFİK ÜLKELERİ BÖLGESEL BİR CEPHELEŞMEYE TARAF OLMAKTAN KAYGILI
Pasifik ada ülkeleri ile “Ortak Kalkınma Vizyonu” ismi verilen kapsamlı iş birliği ve beş yıllık aksiyon planının, ABD’nin İngiltere ve Avustralya ile AUKUS ve Japonya, Hindistan ve Avustralya ile Dörtlü Güvenlik Diyaloğu (QUAD) üzere ittifak teşebbüsleri ile Çin’in Pasifik’teki ekonomik tesirini dengelemek gayesiyle ortaya attığı Hint-Pasifik Ekonomik Çerçevesi (IPEF) teklifine karşı, Pekin idaresinin bölgede taban kazanma arayışının modülü olduğu yorumları yapılıyor.
Mikronezya Devlet Lideri David Panuelo, Çin’in planının Pasifik ada ülkelerinin egemenliğini riske atacağını, yeni bir Soğuk Savaş ve hatta dünya savaşına yol açacağına ait tasalarını lisana getirmişti.
Öte yandan Çin Komünist Partisi’nin yayın organı, milliyetçi çizgideki Küresel Times gazetesinde, analistlerin görüşlerine yer verilen haberde, “Bu ülkelerde birkaç kişi ABD’nin ve eski sömürgeci ülkenin (İngiltere) baskısı ve telkinlerinin tesiriyle kendi ülkelerinin ve halklarının çıkarlarına hizmet etmek yerine Amerikan çıkarlarına hizmet etmeyi tercih ediyor olabilir.” değerlendirmesine yer verildi.
ÇİN İLE SOLOMON ADALARI ORTASINDAKİ GÜVENLİK MUAHEDESİ
Çin ile Solomon Adaları ortasında 20 Nisan’da “güvenlik alanında iş birliğine yönelik hükümetler ortası çerçeve anlaşması” imzalandığı duyurulmuştu.
Mutabakatın taslağı olduğu sav edilen bir doküman, Solomon Adaları’nda muhalefet tarafından internette yayımlanmıştı. Dokümanda, muahedenin Çin savaş gemilerinin Solomon Adaları limanlarına demirleyebileceği, kısa periyodik bekleyebileceği, lojistik ikmali ve geçiş yapabileceğini öngördüğü ileri sürülmüştü.
Evrakta ayrıyeten Solomon Adaları’nın toplumsal nizamını, insan hayatını ve mülkiyeti korumak için Çin’den polis, zırhlı polis, askeri işçi ve başka gözetici ile askeri güç talep edebileceği belirtilmişti.
Analistler, mutabakatın, Pekin idaresinin, Çin vatandaşlarını ve Çin’e ilişkin projeleri korumak için ordusunu kullanmasının önünü açacağı ve ona Pasifik Okyanusu’nun güneyinde kritik askeri üs sağlayacağını ileri sürerek, bunun bir “güvenlik paktı” olduğu değerlendirmesinde bulunmuştu.
ABD’nin yanı sıra Avustralya ve Yeni Zelanda hükümetleri, daha evvel yaptıkları açıklamalarda, ayrıntılarının şeffaf formda paylaşılmadığını savundukları muahededen telaşlarını söz etmişti.